Ποίηση και ανάγκη

Π. Στάθης

28/1/2014

                                               

Η ανάγκη έχει δημιουργήσει την τέχνη· η ανάγκη έχει δημιουργήσει την ποίηση.  Η τέχνη όμως δεν είναι αναγκαία, ούτε η ποίηση είναι.  Η αισθητική συγκίνηση είναι το αποτέλεσμα, όχι η αιτία.  Τα πρωταρχικά συνειδησιακά γεγονότα είναι μια ερμηνεία της δράσης της φύσης, όχι η αιτία.  Η ανάγκη έχει δημιουργήσει το σύμπαν, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι το σύμπαν είναι αναγκαίο, που και βέβαια δεν μπορεί να είναι καθώς δεν υπάρχει κάτι έξω από το σύμπαν το οποίο να το έχει ανάγκη, ή στο οποίο αυτό` να φανεί χρήσιμο.  Οι ανάγκες ασκούν πιέσεις, δημιουργούν υποχρεώσεις, γεννούν επιθυμίες και φόβο.   Αντικείμενο της τέχνης δεν είναι η ικανοποίηση αναγκών ή εξαρτήσεων. Η οδοντόκρεμα και η ασφάλεια ζωής είναι αναγκαία.  Η ποίηση όχι.

Πάντως ο τεράστιος όγκος των,  αν και ομολογουμένως ποιητικών, συχνά δαιδαλωδώς θορυβωδών ή ελιτίστικων και αντιπαθητικών περί τέχνης θεωριών, περιλαμβανομένης και της δικής μου, αν μη τι άλλο καταδεικνύει την ανάγκη της κατανόησης της μαγείας και του μυστηρίου της ποίησης και της ερμηνείας του άφατου της ποιητικής εμπειρίας.  Γιατί όμως υπάρχει η ανάγκη επεξήγησης του αισθητικού αυτού γεγονότος;  Της συγκινησιακής αυτής κατάστασης; Οι ποιητές όντως μάστορες των quantων (καθώς πάντα αρέσκονται να γράφουν σε quanta) γνωρίζουν ότι η παρατήρηση της μαγείας της ποίησης θα την αλλοίωνε, θα τη μεταμόρφωνε, οπότε ευτυχώς, φοβούμενοι, σιωπούν.   

Ο ποιητικός λόγος είναι μια πολυτέλεια που δίνει στον δημιουργό και στον παρατηρητή του έργου τη δυνατότητα, αν και όχι πάντα με το ίδιο αποτέλεσμα, να διεισδύσουν σε  βαραθρώδεις περιοχές της νόησης και της αντίληψης, μη προσβάσιμες στην περισσότερο δομημένη λογοτεχνία, πόσο μάλλον  στη φιλοσοφία ή μεταφυσική όπου πολύπλοκα νοήματα αμφιβόλου υπόστασης, είναι δέσμια γλωσσικών ιδιωματισμών και ορισμών.  Ο ποιητικός λόγος επιτρέπει την αυτοεγκατάλειψη και την απόλαυση της ομορφιάς, απουσία διανοητικής σύλληψης ή επεξεργασίας.   Παρέχει στο νου το πλαίσιο και τις συνθήκες να βλέπει μέσα και πέρα από τις λέξεις. 

Η ποίηση γιατρεύει τον παθογόνο λεκτικό δυϊσμό και επουλώνει τον πόνο που δημιουργεί η σκέψη· ταυτόχρονα εξασκεί στο έπακρο τη χαρά που είναι η συναίσθηση.  Ως ή πλέον δόκιμη μορφή της μη δομημένης, μη λογικής και μη χρονισμένης χρήσης της γλώσσας,  φέρει προκείμενη την χαρά του παρόντος, γιατί η ποίηση λειτουργεί  στο τώρα.  Η ποίηση υπάρχει στο παρόν, εκεί που ελαχιστοποιείται ο χρόνος και ο φόβος, εκεί που πηγάζει ή αυθόρμητη αίσθηση της ομορφιάς. Εκεί που υπάρχει παρόν υπάρχει συναίσθηση και δίδεται η ευκαιρία αισθαντικής ποιητικής έκπληξης.  Και παρόν υπάρχει μόνο εκεί όπου ευδοκιμεί η αγάπη.   

 

ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΤΟΥΣ ΒΑΒΥΛΩΝΙΟΥΣ

Π. Στάθης

20/12/2013

 

Η ποιητική συλλογή «Βαβυλώνιοι» πραγματεύεται την πολυγλωσσία στις επιθυμίες και τα συναισθήματα ενός ατόμου. Η αποδόμηση του προσωπικού λόγου μέσα από υπερρεαλιστικές διατυπώσεις και συμβολισμούς, είναι εργαλείο συνειδητοποίησης της πληθώρας πλαστών ή ψευδών προσωπικοτήτων που χαρακτηρίζουν τον άκρως διαμορφωμένο άνθρωπο του σήμερα και ιχνογράφησης του απροσδιόριστου και του έρωτα μέσα στην ύπαρξη.  Είναι μια προσπάθεια κάθαρσης μέσα από την εξισορρόπηση αντίρροπων ή και αμφίρροπων κέντρων  στην αντίληψη και στη δράση του ανθρώπου ο οποίος διχάζεται μεταξύ του υποκείμενου και του υποτιθέμενου.  Στο έργο αυτό έχω προσπαθήσει να δώσω υπόσταση στην γκρίζα ζώνη της σκέψης, εκεί όπου βρίσκονται απαντήσεις σε σκοτεινά και βασανιστικά ερωτήματα, τονίζοντας και προσδίδοντας ελπίζω αισθητική αξία σε ταμπού, ενοχές, προσδοκίες, αναμνήσεις.  Η ποίηση έχει φανεί συγκαταβατική, ακόμα και σπλαχνική σε αυτή τη σκέψη καθώς συχνά η ασάφεια, η αντίφαση και η μορφική απειθαρχία στοχευμένα κατακερματίζουν και αποδιοργανώνουν ουσιώδη νοήματα της υφιστάμενης δομημένης σκέψης ωστε να εξαχθεί η εντύπωση παρά το θέμα ή το γεγονός. Στην ίδια κατεύθυνση ο  λόγος αντικαθίσταται με φωνές -συχνά κραυγές-  που χωρίς μελοδραματισμούς προσκαλούν  σε ένα ιδιόμορφο ταξίδι μέσα σε αρχέγονες μνήμες και πρώιμες εμπειρίες παρά σε μεταφυσικούς στοχασμούς.

Βαβυλώνιοι είναι η εντός μας πολυφωνία, η υποταγή στις ηθικές αρχές της δυαδικότητας, οι φόβοι στην παρατήρηση του εαυτού, η αεικίνητη και κομματιασμένη σκέψη,   η μυωπία να δούμε την ομορφιά δίπλα μας.  Βαβυλώνιοι είναι η εξουσία μέσα μας, η αυθεντία μέσα μας, η βία μέσα μας και ο οραματιστής μέσα μας.  Βαβυλώνιοι είναι η ηλεκτρονική συνείδηση μας, οι δάσκαλοι μας,  ο ανθρωπομορφισμός ανύπαρκτων συναισθημάτων,  η εναντίωση στα ένστικτα, το προσκολλημένο μυαλό, τα μοτίβα εξαναγκασμού, η ανομολόγητη ασχήμια μας και η αναπόδραστη άγνοια μας. 

Βαβυλώνιοι είναι οι αιχμηρές λέξεις, το παιδικό γέλιο, η χαρά της αγάπης, η σιωπή, τα πρωινά γελαστά λογχοφόρα φαντάσματα, η αντιδιαισθητική πραγματικότητα, η αρχέγονη τρέλα, μια οιστροφορούσα κόρη, εξαίσιοι αναστεναγμοί θλίψης, και οι πεπτοκώτες φευ… έρωτες.

Οι Βαβυλώνιοι μας εκπαιδεύουν να επιθυμούμε, μας συνδέουν με μηχανές ευτυχίας,   μας μαθαίνουν έξυπνα τρικ ικανοποίησης.  Οι Βαβυλώνιοι παράγουν προϊόντα για τις απύθμενες ορέξεις μας, στέλνουν άρτια εκπαιδευμένα στρατεύματα ασφαλείας στις πόλεις και μας προσφέρουν κάτασπρα κλινοσκεπάσματα να αυτοκτονούμε μέσα τους – σε τακτά διαστήματα.  Βαβυλώνιοι είναι οι κλωνοποιημένοι βάρδοι πιθανοκρατικών συμπερασμάτων στις ειδήσεις των 8:00,  και Βαβυλώνιοι είναι οι τυμπανιστές της εξέγερσης κάθε Τετάρτη βράδυ, στις 7:30.  Ακριβώς!